Rrugët nga dhuna

Pasojat e dhunës në familje

Dhuna në familje ndikon në mënyra të ndryshme tek personi i prekur, në varësi të faktorëve mbrojtës dhe atyre të rrezikut. Shkalla e pasojave shëndetësore dhe socio-ekonomike të dhunës në familje, si dhe ndikimet ndërgjeneratave, varet nga shumë kushte (p.sh. gjinia, koha e përjetimit të parë të dhunës). Hulumtimet mbi traumën tregojnë gjithnjë e më shumë se mbështetja sociale dhe integrimi ndërpersonale (në krahasim me izolimin) i të prekurve janë faktorë të rëndësishëm që ndikojnë në përpunimin e përjetimeve të dhimbshme.

Po ashtu, mundësia për të ndarë përjetimet dhe njohja e përjetuar nga rrethi i ngushtë dhe shoqëria si viktimë e dhunës janë thelbësore. Këto ndikojnë në mënyrë të rëndësishme edhe në kontekstin e dhunës në familje mbi ashpërsinë e pasojave.
Pasojat shëndetësore të dhunës në familje shpesh nuk vërehen dhe nuk lidhen me dhunën. Edhe kur dhuna nuk është më akute, shumë të prekur vuajnë për një kohë të gjatë nga pasojat. Kjo shpesh shoqërohet me vështirësi në fushat personale, familjare, sociale, edukative, profesionale ose në fusha të tjera të rëndësishme të jetës.

Pasojat e ndryshme të dhunës në familje

Pasojat fizike: Ndër pasojat afatshkurtra shëndetësore pas dhunës fizike dhe seksuale përfshihen lëndimet e jashtme dhe të brendshme. Në disa raste, pasojat e lëndimeve fizike mbeten për gjithë jetën. Dhimbjet kronike përshkruhen si një pasojë e rëndësishme shëndetësore e dhunës. Për më tepër, është vërtetuar një lidhje midis dhunës në familje dhe asaj seksuale, veçanërisht për këto sëmundje kronike: shqetësime gastrointestinale, sëmundje kardiovaskulare, astma dhe çrregullime të të ngrënit. Ankesat psikosomatike, si p.sh. dhimbjet kronike, të vjellat, shqetësimet e zemrës dhe çrregullimet e gjumit, shkaktohen nga niveli i lartë i eksitimit të vazhdueshëm për shkak të frikës dhe stresit. Dhuna fizike dhe seksuale ka pasoja gjinekologjike, siç janë çrregullimet e ciklit, gjakderdhja, dhimbjet e paqarta në barkun e poshtëm, infeksionet seksualisht të transmetueshme. Janë vërtetuar gjithashtu lidhje me sëmundje të kancerit si kanceri i qafës së mitrës dhe fazat para-kanceroze. Ndikimet janë veçanërisht të rënda për shtatzëninë dhe lindjen: shtatzënitë e pa dëshiruar, komplikacione gjatë shtatzënisë, rreziku i shtuar për lindje të parakohshme dhe abort, dhe rreziku i shtuar për depresion postpartal. Në rastin më të keq, dhuna mund të çojë në vdekje. Rreziku i vrasjes është veçanërisht i lartë në momentin e ndarjes.
Pasojat psikologjike: Humbja e ndjenjës së vetëvendosjes mbi jetën dhe trupin e vet është një pasojë e rëndë psikologjike e dhunës së përjetuar. Qëndrimi përçmues i autorit të dhunës dëmton vetëvlerësimin dhe sigurinë në vetvetë dhe mund të çojë deri në humbjen e vetërespektit. Të prekurit vuajnë nga ndjenja e turpit dhe fajit, ndihen të paçmuar ose të stigmatizuart.

Studimet ndërkombëtare tregojnë: Rreziku për të zhvilluar depresion është 3.3 herë më i lartë, dhe gjithashtu është rritur rreziku për vetëvrasje. Sa i përket pasojave shëndetësore, dhuna psikologjike në rast të depresionit është po aq e rëndësishme për zhvillimin e sëmundjes sa edhe dhuna fizike. Rreziku për të zhvilluar një Çrregullim të Stresit Post-Traumatik (PTSD) është 2.5 deri 3 herë më i lartë. Pas përvojës së dhunës të përsëritur dhe të gjatë, mund të shfaqet edhe një formë e Çrregullimit të Komplikuar të Stresit Post-Traumatik (C-PTSD). Pasojat e tjera psikologjike janë: depresioni, ankthi dhe sulmet e panikut, çrregullimet e gjumit, çrregullimet e të ngrënit, dhe vështirësitë në përqendrim. Si pjesë e një strategjie jetese që rrezikon shëndetin (mbijetesa), është vërejtur një konsum më i lartë alkooli, ilaçesh dhe drogave, si dhe një rritje e dukshme e konsumit të duhanit. Po ashtu, mund të shfaqet edhe sjellje vetë-dëmtuese si pasojë e dhunës në familje.

Pasojat veçanërisht të rënda për besimin dhe vetëvlerësimin kanë përvojat e neglizhencës dhe dhunës në familje ose seksuale në fëmijërinë e hershme. Dëmet zhvillimore ose çrregullimet e lidhjes që dalin nga këto, shpesh ndikojnë në gjithë jetën. Dhuna partnere që përjetohet në moshën e rritur, shfaqet atëherë si ri-traumatizim. Shpesh, përvoja të dhimbshme nga e kaluara rishfaqen dhe ndikojnë ndryshe në psikhikën dhe trupin e individit krahasuar me dhunën që përjetohet për herë të parë në moshën e rritur.
Pasojat sociale: Sjellja kontrolluese e qëllimshme e partnerit/partneres çon në atë që gratë* të prekura nga dhuna të izoloheshin nga të afërmit, miqtë, kolegët, fqinjët, etj. Humbja e kontakteve mbështetëse i izolon ato, duke parandaluar ndarjen e përvojave mbi situatën e dhunshme familjare. Pasojat sociale të një ndarjeje ose divorci pas dhunës në familje – largimi nga mjedisi i njohur dhe lidhjet që vijnë me të – janë gjithashtu një ngarkesë për gratë*.
Pasojat ekonomike: Pasojat ekonomike dhe materiale mund të jenë si afatshkurtra ashtu edhe afatgjata. Shpesh, këto pasoja shëndetësore dhe ekonomike ndërthuren: kur njerëzit përjetojnë dhunë në familje që në fazat e hershme të biografisë së tyre, kjo mund të çojë, për shembull, në vështirësi përqendrimi, të cilat nga ana tjetër mund të kenë ndikim në arsimimin shkollor dhe mundësitë profesionale. Edhe kur gratë* përjetojnë dhunë në moshën e rritur, mund të shfaqen pasiguri më të madhe, përformancë të ulur në punë dhe mungesa të shpeshta për shkak të sëmundjeve, duke çuar deri në humbjen e vendit të punës, gjithashtu si pasojë e dhunës në familje. Ngarkesat fizike dhe psikologjike mund të jenë kaq të rënda saqë mund të bëhet e pamundur të ketë mundësi të plota ose fare për punësim. Në rast ndarje dhe divorci – veçanërisht kur fëmijët janë të prekur – nga frika e sulmeve të mëtejshme, mund të hiqet dorë nga një pjesë e pasurisë së përbashkët ose madje edhe nga prona e vetme, si dhe nga pagesat për mbështetje, shpërblime pasurie ose pagesa dëmshpërblimi. Për më tepër, rreziku që gratë* të preken nga pastrehësia ose varfëria është shumë më i lartë për ato që janë të prekurat nga dhuna.
Pasojat për fëmijët dhe pasojat ndër-gjeneratëshe: Dhuna në familje ka pasoja edhe në gjeneratat pasuese. Fëmijët si dëshmitarë të dhunës në familje mësojnë modele problematike të sjelljes dhe roleve gjinore. Shpesh ata ndihen të përgjegjshëm, fajtorë, të pafuqishëm, të dorëzuar, të braktisur ose të zemëruar për përplasjet dhunuese në familje. Ata përpiqen të ndërhyjnë, të mbrojnë nënën dhe mund të bëhen vetë viktima të dhunës direkte. Kur fëmijët e përjetojnë dhunën në familje si diçka normale, mund të rritet rreziku që ata më vonë të preken nga dhuna ose të bëhen vetë dhunues. Njohja dhe dalja nga dhuna ndër-gjeneratëshe bëhen gjithnjë e më të vështira.